Nền Kinh Tế Gig: Cơ Hội Việc Làm Giữa Thương Chiến ở Trung Quốc

Nền kinh tế Gig tại Trung Quốc đang nổi lên như một điểm tựa quan trọng cho thị trường lao động, trong bối cảnh ngành sản xuất suy giảm do thương chiến với Mỹ. Sự gia tăng của các nền tảng giao hàng và gọi xe phản ánh một sự chuyển mình cần thiết trong việc giải quyết tình trạng thất nghiệp và hỗ trợ người lao động.

Tình Hình Ngành Sản Xuất Trung Quốc

Theo báo cáo chỉ số quản trị mua hàng (PMI) từ S&P Global, ngành sản xuất của Trung Quốc đã ghi nhận sự tăng trưởng chậm lại kể từ đầu quý II năm nay. Đơn hàng xuất khẩu mới giảm sút và thiệt hại về việc làm đã quay trở lại sau giai đoạn phục hồi nhẹ trong tháng 3, đánh dấu tháng giảm thứ bảy trong tám tháng gần nhất. Ngân hàng Goldman Sachs ước tính có khoảng 16 triệu lao động Trung Quốc làm việc trong lĩnh vực sản xuất hàng hóa xuất khẩu sang Mỹ. Thương chiến, đặc biệt là sự áp dụng thuế quan 145% dưới thời Tổng thống Trump, đã gây áp lực nặng nề lên việc làm trong nước.

Ngân hàng Nomura dự báo rằng sẽ có 5,7 triệu việc làm bị mất trong ngắn hạn và 15,8 triệu việc làm sẽ bị ảnh hưởng lâu dài khi cú sốc lan tỏa khắp nền kinh tế. Để đối phó với tình hình này, Chính phủ Bắc Kinh đã có những động thái nhằm giảm thiểu tác động thông qua việc cam kết tăng hoàn thuế bảo hiểm thất nghiệp cho doanh nghiệp gặp khó khăn.

Sự Trỗi Dậy Của Nền Kinh Tế Gig

Giữa lúc nhiều ngành công nghiệp đang phải vật lộn, một “vị cứu tinh” khác đang nổi lên – nền kinh tế Gig. Theo Economist, sự bùng nổ của nền kinh tế Gig, nơi người dân tham gia vào các công việc linh hoạt thông qua nền tảng công nghệ, đã bắt đầu tạo ra một nguồn việc làm lớn. Công đoàn Trung Quốc ước tính có khoảng 84 triệu người phụ thuộc vào các hình thức việc làm như giao hàng và gọi xe, trong khi chính phủ đưa ra con số cao hơn, lên đến 200 triệu “lao động linh hoạt”.

Đáng chú ý, con số này vượt xa số lượng việc làm tại các doanh nghiệp nhà nước ở thành phố, chỉ đạt 54 triệu. Chẳng hạn, công ty giao hàng Meituan hiện có 7,5 triệu tài xế giao hàng, chi trả tổng cộng khoảng 11 tỷ USD mỗi năm. Trong đó, một tài xế giao đồ ăn tên Wan cho biết ông kiếm được khoảng 10.000 nhân dân tệ (khoảng 1.375 USD) mỗi tháng, làm việc từ sáng sớm đến tối muộn để trang trải cuộc sống.

Văn Hóa và Nhận Thức Về Tài Xế Giao Hàng

Hình ảnh tài xế giao hàng đã trở nên quen thuộc trong xã hội Trung Quốc. Bộ phim “Upstream” gần đây đã khai thác câu chuyện của một lập trình viên trung niên chuyển nghề thành tài xế giao hàng, góp phần nâng cao nhận thức về nghề này. Mặc dù nền kinh tế Gig có thể giúp giải quyết vấn đề việc làm, nó vẫn tiếp tục phát triển mạnh mẽ bất chấp các va chạm thương mại và tình hình tiêu dùng yếu kém.

Lực lượng lao động của Meituan đã tăng 41% so với năm 2021, và ban lãnh đạo công ty dự báo mức tăng trưởng tích cực cho cả dịch vụ giao đồ ăn và thương mại điện tử. Doanh thu dự kiến sẽ tăng khoảng 15% hàng năm đến năm 2027, cùng với sự gia tăng số lượng giấy phép gọi xe từ 2,9 triệu vào năm 2020 lên 7,5 triệu vào năm 2024.

Đầu Tư và Cuộc Chạy Đua Thị Trường

Giới chức hiện đang thúc đẩy thị trường lao động trong nền kinh tế Gig, khi các nền tảng công nghệ tranh giành thị phần bằng cách tuyển dụng tài xế từ những ngành công nghiệp khác đang gặp khó khăn. Gần đây, JD, một công ty thương mại điện tử, đã tuyên bố kế hoạch tuyển dụng thêm 100.000 tài xế mới trước tháng 7 tới, càng làm tăng thêm sức hút của thị trường này.

Trong khi đó, sự gia tăng chi phí nhân công và các chương trình quảng cáo khuyến mãi đã khiến giới đầu tư lo lắng, dẫn đến sự sụt giảm giá cổ phiếu của các công ty. Tuy nhiên, điều mà nhà quản lý cần nhất lúc này chính là tạo thêm nhiều việc làm và xây dựng một mạng lưới an sinh phù hợp trước những rủi ro từ thương chiến.

Chính Phủ Hỗ Trợ Nền Kinh Tế Gig

Bắc Kinh đã nhận ra tầm quan trọng của nền kinh tế Gig, coi đây như một biện pháp chống sốc cho nền kinh tế. Chủ tịch Tập Cận Bình đã triệu tập một “đội hình tiên phong” khu vực tư nhân, bao gồm các tập đoàn lớn như Alibaba và Tencent, trong đó nhấn mạnh vai trò ngày càng quan trọng của các công ty nền tảng trong việc kích cầu và tạo việc làm.

Tuy nhiên, nền kinh tế Gig cũng đối mặt với một số thách thức. Các luật lệ hiện hành không rõ ràng về các hình thức tuyển dụng mới, khiến cho người lao động trong lĩnh vực này gặp khó khăn trong việc bảo vệ quyền lợi của mình. Theo tờ Yicai Global, năm ngoái, tòa án Thượng Hải đã xử lý hơn 1.220 vụ tranh chấp lao động liên quan đến các hình thức tuyển dụng mới, cho thấy sự thiếu hụt trong hệ thống pháp lý.

Nhiều tài xế không ký hợp đồng lao động, một số ít đóng bảo hiểm xã hội, dẫn đến việc họ phải vật lộn để xác định mối quan hệ lao động của mình. Những tranh cãi về tính minh bạch trong cơ cấu hoa hồng cũng thường xuyên xảy ra. Ông Yin, một chuyên gia về luật lao động, cho biết luật hiện hành chủ yếu phục vụ cho những người lao động theo hợp đồng truyền thống, điều này làm cho việc đáp ứng nhu cầu của người lao động trong nền kinh tế Gig trở nên khó khăn hơn.

Hướng Đi Đến Sự Bền Vững

Bắc Kinh đang thúc đẩy các công ty Gig phát triển các hệ thống an sinh để bảo vệ quyền lợi của người lao động. Tháng 2 vừa qua, JD đã cung cấp bảo hiểm xã hội cho tài xế của mình, và Meituan cũng có kế hoạch từng bước triển khai bảo hiểm xã hội cho tài xế từ năm 2025.

Dù vậy, vẫn còn nhiều hoài nghi về ai sẽ chịu trách nhiệm chi trả cho hệ thống an sinh này. Một số tài xế bày tỏ lo ngại rằng các khoản chi phí này sẽ được trừ trực tiếp từ thu nhập của họ, làm giảm tính hấp dẫn khi tham gia vào chương trình. Một tài xế 30 tuổi tại Tuyền Châu cho biết anh không tin tưởng vào những chương trình này, khi mà tương lai vẫn mờ mịt.

Các nhà kinh tế cảnh báo nếu gánh nặng xã hội quá lớn đặt lên vai các công ty Gig, họ có thể không đủ khả năng tài chính để duy trì hoạt động. Điều này có thể dẫn đến tình trạng sụt giảm thị trường và giảm giá cổ phiếu của các công ty trong lĩnh vực này. Chính vì thế, cần có sự hỗ trợ tài chính từ chính phủ để đảm bảo sự linh hoạt cho người lao động Gig.

Tình Trạng Nghề Nghiệp Và Công Nghệ

Công việc như tài xế giao hàng được mô tả là nặng nhọc và đầy áp lực. Một tài xế 37 tuổi chia sẻ rằng công việc này không dành cho người bình thường, bởi họ phải chạy đua với thời gian để giao hàng đúng hạn. Công nghệ cũng đang dần trở thành một mối đe dọa cho khả năng tạo việc làm trong nền kinh tế Gig, với việc Meituan đã giới thiệu phương tiện tự hành và máy bay không người lái để giao hàng.

Mặc dù có nhiều thách thức, nền kinh tế Gig vẫn là một ví dụ điển hình cho sự thích nghi của các nhà lãnh đạo Trung Quốc trong bối cảnh thương chiến. Họ có thể tìm kiếm đội ngũ công nhân công nghệ cao để sản xuất chip bán dẫn, nhưng đồng thời cũng sở hữu một “đội quân công nghệ thấp” đang hoạt động chăm chỉ trên những chiếc xe tay ga, mang lại dịch vụ cho người tiêu dùng.

Như một tài xế giao hàng tên Lai tại Tuyền Châu đã bộc bạch, anh sẽ trở lại làm việc trong xưởng sản xuất của người thân nếu thương chiến kết thúc, nhưng nếu không, anh sẽ tiếp tục làm tài xế.

Tóm lại

Nền kinh tế Gig đang trở thành một giải pháp quan trọng cho việc làm tại Trung Quốc giữa bối cảnh thương chiến và suy thoái ngành sản xuất. Tuy nhiên, để phát triển bền vững, cần có sự hỗ trợ từ chính phủ cũng như các chính sách hợp lý để bảo vệ quyền lợi của người lao động.