Chính sách thuế quan của Trump: Thách thức lớn trong hồi hương sản xuất Mỹ

Chính quyền Tổng thống Donald Trump đã đặt ra mục tiêu tái thiết ngành sản xuất tại Mỹ thông qua các biện pháp thuế quan mạnh mẽ. Tuy nhiên, những nỗ lực này đang gặp phải nhiều khó khăn và thách thức lớn, từ thiếu hụt lao động đến cơ sở hạ tầng lạc hậu.

Tình hình sản xuất hiện tại

Theo báo cáo của Economist, vào cuối thập niên 1940, Mỹ chiếm hơn một nửa tổng sản lượng công nghiệp toàn cầu, nhưng đến năm 2022, con số này đã giảm xuống chỉ còn hơn 10%. Hệ quả là nước này phải nhập khẩu hàng hóa với giá trị lên tới 1.200 tỷ USD nhiều hơn so với xuất khẩu. Đây là thực trạng khiến Tổng thống Trump cảm thấy không hài lòng và thúc đẩy ông hành động để đưa sản xuất trở về quê hương.

Để thực hiện điều này, ông Trump đã áp dụng hàng rào thuế quan nhằm buộc các doanh nghiệp đưa dây chuyền sản xuất về Mỹ. Một số tập đoàn lớn như Eli Lilly và Schneider Electric bắt đầu lên kế hoạch sản xuất trong nước. Mới đây, Nvidia công bố kế hoạch phát triển cơ sở hạ tầng trí tuệ nhân tạo trị giá 500 tỷ USD tại Mỹ trong vòng 4 năm, trong khi IBM cũng thông báo sẽ sản xuất máy tính lượng tử và máy chủ trong nước.

Những thách thức trong ngành sản xuất

Dù có những tín hiệu tích cực từ một số công ty, nhiều doanh nghiệp khác như PepsiCo và Diageo lại cảnh báo rằng chính sách thuế quan đang làm gia tăng chi phí và ảnh hưởng đến lợi nhuận. Economist cho rằng Tổng thống Trump đang đánh giá thấp những thách thức mà các công ty phải đối mặt khi chuyển sản xuất về Mỹ.

Thiếu lao động

Một trong những thách thức lớn nhất hiện nay là tình trạng thiếu lao động. Ngành công nghiệp thép, nơi chịu sự tác động của mức thuế 25% đối với sản phẩm nhập khẩu, là một ví dụ điển hình. Katherine Miller, phát ngôn viên của Nucor – hãng sản xuất thép lớn nhất của Mỹ, cho biết tất cả các nhà sản xuất đều đang gặp khó khăn trong việc tuyển dụng công nhân.

Lý do là vì Mỹ đã ngừng đào tạo công nhân nhà máy quy mô lớn từ nhiều thập kỷ trước. Công việc trong nhà máy thường được coi là bấp bênh, và mặc dù lương trung bình của công nhân sản xuất tại Mỹ hiện cao gấp đôi so với Trung Quốc, điều này cũng không đủ thu hút người lao động.

Theo Cục Thống kê Dân số Mỹ, khoảng 20% nhà máy không thể tuyển đủ nhân lực để hoạt động hết công suất. Bên cạnh đó, các doanh nghiệp sản xuất cũng lo ngại về thiếu hụt lao động lành nghề, như thợ hàn hay thợ điện. TSMC, một trong những công ty sản xuất chip lớn, đã báo cáo rằng dự án tại Arizona đang bị hạn chế bởi tình trạng thiếu lao động.

Khó khăn trong xây dựng nhà máy mới

Rào cản tiếp theo là khó khăn trong việc xây dựng nhà máy mới. Chi phí cho phát triển cơ sở sản xuất tại Mỹ đã tăng gấp đôi trong 4 năm qua, nhờ vào các khoản trợ cấp. Tuy nhiên, nhiều dự án vẫn đang bị chậm trễ hoặc đình trệ. Chẳng hạn, Solvay, một công ty hóa chất châu Âu, đã tạm dừng dự án sản xuất hydrogen peroxide tại Arizona, còn Pallidus đã hủy bỏ kế hoạch xây nhà máy tại South Carolina.

Nghiên cứu của hai chuyên gia Austan Goolsbee và Chad Syverson thuộc Đại học Chicago chỉ ra rằng năng suất lao động trong ngành xây dựng Mỹ giảm 40% so với đỉnh cao vào những năm 1960. Nguyên nhân được cho là do quy định phức tạp, tâm lý “không xây dựng gần nhà tôi” (NIMBY) và thiếu động lực hoàn thành dự án đúng hạn.

Cơ sở hạ tầng lạc hậu

Hơn một nửa trong số 50.000 nhà máy trên toàn nước Mỹ đã trên 30 năm tuổi, cho thấy hệ thống công nghiệp đang già cỗi và quá tải. Cơ sở hạ tầng phục vụ sản xuất cũng đang ở trong tình trạng xuống cấp. Lưới điện quốc gia, được xây dựng từ những năm 1960-1970, đang gặp vấn đề nghiêm trọng, gây ra tình trạng mất điện ngày càng thường xuyên.

Việc kết nối các nhà máy mới vào hệ thống điện có thể mất nhiều năm chờ đợi. Theo Hiệp hội Xây dựng Đường bộ Mỹ, khoảng một phần ba số cầu trên cả nước cần sửa chữa hoặc thay thế, dẫn đến việc Mỹ tụt lại so với các nước Đông Á trong lĩnh vực logistics.

Chính sách gây khó khăn

Ngoài những thách thức nội tại, chính sách của ông Trump cũng góp phần khiến việc hồi hương sản xuất trở nên khó khăn hơn. Các biện pháp siết chặt nhập cư và trục xuất người lao động không giấy tờ đã làm gia tăng tình trạng thiếu hụt lao động trong ngành sản xuất và xây dựng. Bên cạnh đó, thuế quan đã làm tăng chi phí nguyên liệu, từ thép xây dựng đến thiết bị sản xuất.

Khoảng một phần ba linh kiện trung gian được sử dụng trong sản xuất tại Mỹ là hàng nhập khẩu, khiến giá thành bị đội lên. Các nhà kinh tế tại Goldman Sachs đã cảnh báo rằng các nhà sản xuất trong nước phụ thuộc rất nhiều vào nguyên liệu thô nhập khẩu và có thể gặp gián đoạn trong chuỗi cung ứng.

Sự thiếu nhất quán trong chính sách thuế quan cũng khiến nhiều doanh nghiệp do dự trong việc đầu tư hoặc tái cấu trúc chuỗi cung ứng. Các lãnh đạo doanh nghiệp cho biết họ đang chờ xem thuế nào sẽ áp dụng cho quốc gia nào trước khi đưa ra quyết định.

Klaus Geissdoerfer, CEO của công ty ebm-papst (Đức), nói rằng nếu phải chuyển sản xuất sang Mỹ, công ty sẽ đối mặt với thuế quan áp dụng cho loại thép đặc biệt. Marco Arduini, CEO công ty EuroGroup Laminations (Italy), cũng cho rằng chi phí lao động tại Mỹ cao gấp sáu lần so với Mexico, khiến việc chuyển sản xuất trở nên khó khăn hơn.

Thành tựu và triển vọng

Mặc dù ngành sản xuất tại Mỹ đang thu hẹp, nước này vẫn giữ vai trò trung tâm trong chuỗi cung ứng toàn cầu, đặc biệt trong lĩnh vực sở hữu trí tuệ, từ dược phẩm đến bán dẫn. Mỹ đầu tư gần 1.000 tỷ USD vào nghiên cứu và phát triển mỗi năm, nhiều hơn bất kỳ quốc gia nào khác.

Tuy nhiên, việc Tổng thống Trump đẩy nước Mỹ vào thế đối đầu thương mại có thể đe dọa vai trò này. Economist khuyến nghị rằng thay vì cố gắng quay về quá khứ, Tổng thống nên để nước Mỹ tập trung vào việc thiết kế tương lai.

Tóm lại

Chính sách hồi hương sản xuất của Tổng thống Trump đang đối mặt với nhiều thách thức lớn từ thiếu hụt lao động đến cơ sở hạ tầng lạc hậu. Việc cải thiện tình hình này đòi hỏi những giải pháp đồng bộ và khả thi hơn trong tương lai.